Een verslag van mijn werkelijkheid – door Lisa Smal
Het publiek zit verspreid als sterren in het universum op anderhalve meter afstand van elkaar in de IJzaal van de Tolhuistuin. We doen een poging om, ondanks de afstand, vanavond alles samen te laten vallen. Maar hoe doe je dat, als iedereen een andere werkelijkheid heeft? In welk universum zitten we eigenlijk?
De avond gaat vooral over hoe kunstenaars een werkelijkheid creëren. Wie mag welke werkelijkheid vormgeven? Welke verantwoordelijkheden heb je daarbij? Is er wel een werkelijkheid? Alle projecten die besproken worden, gaan over de werkelijkheid van mensen met psychoses en hun omgeving. Hoe beïnvloedt een psychose ervaringen van werkelijkheid?
Anna en Xandry (tweemanscollectief VETO), Sven Unik-ID en Michaël (Universum van de Waanzin) proberen met hun projecten het taboe over psychoses minder te maken. Ik heb zelf last gehad van psychoses en ik weet hoe bevrijdend het kan zijn om erover te praten, of om te luisteren naar de ervaringen van anderen. Ik ben benieuwd.
De avond begint met een tekst die laat zien hoe ingewikkeld het kan zijn om een “goede” representatie van psychoses te geven. En wie mag die representatie geven en op welke manier? Het verhaal over de poging om een dode schildpad tot leven te wekken geeft een klein inkijkje in de zowel pijnlijke als grappige realiteit van psychoses. Uit een briefwisseling tussen Anna en Xandry komt naar voren hoe pijnlijk en moeilijk het praten over psychoses kan zijn voor mensen uit de omgeving. Sven Unik-ID neemt je mee in zijn wereld en laat zien dat psychoses niet alleen maar eng zijn, maar dat er ook veel moois uit kan ontstaan. De avond wordt afgesloten door een eindnummer dat alle onderdelen aan elkaar verbindt. Het voelt als een poging om alles samen te brengen.
Toch voel ik me niet helemaal comfortabel terwijl ik luister naar de kunstenaars op het podium. Zowel Michaël als Anna en Xandry noemen mensen met psychoses een paar keer een kwetsbare groep. Het is natuurlijk belangrijk om voorzichtig te zijn met hoe je mensen met een psychose afbeeldt. Er zijn al zo veel negatieve vooroordelen. Maar juist de voorzichtigheid en het steeds maar benadrukken dat mensen met psychoses kwetsbaar zijn, zorgen ervoor dat ik me zwak voel. Anna en Xandry vertellen dat ze mensen met psychoses hebben geïnterviewd, maar dat ze geen directe vragen durfden te stellen over de psychoses. Deze goedbedoelde voorzichtigheid legt de angst die veel mensen voelen over psychoses bloot. Ze zeggen precies wat mij soms verdrietig maakt: mensen durven niet met me te praten. Juist door zo voorzichtig te blijven, worden de angst en het stigma groter. Want wie niet écht durft te vragen, krijgt ook geen échte antwoorden. Hoe kunnen we elkaar begrijpen zonder echte antwoorden?
Praten over psychoses blijft lastig. Maar vanavond wordt in ieder geval een poging gedaan. Achteraf is er tijd om een drankje met elkaar te drinken. Ik zie mensen met elkaar in gesprek gaan. Ik hoor iemand uit het publiek vertellen over zijn eigen ervaringen met psychoses. Dat geeft me hoop. Het publiek wordt onderdeel van het universum en de vorm verandert. Het voelt groter en opener. Daarom zijn dit soort projecten zo belangrijk. Het gaat misschien niet allemaal vlekkeloos, maar het gesprek en het universum zijn in ieder geval geopend.
Foto’s: Eva Roovers
